O ubezpieczeniu OC musi pamiętać każdy właściciel pojazdu. Obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdu (czyli OC) nakłada na posiadacza pojazdu mechanicznego ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Wielu kierowców decyduje się dodatkowo na zawarcie dobrowolnego ubezpieczenia autocasco (AC), aby w istotny sposób poszerzyć zakres ochrony właściciela pojazdu.
Jednak, aby mogło dojść do wypłaty odszkodowania w sytuacji zajścia kolizji czy wypadku, konieczne jest ustalenie wysokości szkody przez ubezpieczyciela. W jaki sposób dochodzi do jej ustalenia? Jakie obowiązki spoczywają na ubezpieczycielu, a co leży w kompetencji właściciela pojazdu? Istnieją dwa możliwe sposoby dochodzenia do ustalenia kwoty odszkodowania: metodą „na warsztat” oraz za pomocą metody kosztorysowej.
Dochodzenia odszkodowanie OC i AC metodą „na warsztat”
Metoda „na warsztat” polega na ustaleniu wysokości odszkodowania OC i AC w oparciu o przedstawione przez ubezpieczonego rachunki i faktury dokumentujące naprawienie szkody w wybranym warsztacie samochodowym. Ta metoda nie stanowi zatem dla właściciela pojazdu większych komplikacji. Art. 17a ustawy o działalności ubezpieczeniowej wyraźnie wskazuje, że przedstawione dokumenty uprawniają pokrzywdzonego do odbioru odszkodowania w kwocie uwzględniającej podatek od towarów i usług.
Odszkodowanie OC musi zawierać kwotę podatku VAT
Większe wątpliwości powstają jednak w przypadku ustalania wysokości odszkodowania metodą kosztorysową. Wyceny szkód najczęściej odbywają się wówczas według zasad wskazanych przez specjalistyczne systemy kalkulacji napraw, tj. Audatex lub Eurotax, zaś wykonanie naprawy nie jest konieczne do uzyskania odszkodowania.
Jednak część ubezpieczycieli próbuje niesłusznie zastrzegać sobie prawo do wypłacenia odszkodowania bez podatku VAT. Praktyki zamieszczania przez ubezpieczycieli w treści umów dotyczących obowiązkowego ubezpieczenia OC zapisów o nieuwzględnianiu kwoty podatku VAT zostały jednoznacznie uznane za niezgodne z prawem. Potwierdza to Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 r. (sygn. Akt III CZP 150/2006). Co więcej, zapisy ogólnych warunków ubezpieczenia odmawiające wypłaty VAT-u, stosowanie przez TU Uniqua S.A., TU Compensa S.A. oraz TUW Concordia Polska S.A., zostały uznane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta za klauzule niedozwolone.
Odszkodowanie AC w metodzie kosztorysowej jeszcze niepewne
Na ostateczne rozstrzygnięcie czeka jeszcze kwestia podatku VAT przy odszkodowaniu AC liczonym metodą kosztorysową. Prezes UOKiK, decyzją z 30 grudnia 2009 roku, uznał, że stosowane przez PZU S.A. ogólne warunki ubezpieczenia odmawiające wypłaty odszkodowania AC z uwzględnieniem VAT-u naruszają zbiorowe interesy konsumentów. Na ubezpieczyciela nałożono karę o łącznej sumie ponad 14 mln zł.
Decyzja UOKiK-u nie jest jednak jeszcze prawomocna, gdyż na skutek odwołania ubezpieczyciela wciąż trwa jeszcze postępowanie sądowe przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Ostateczne sądowe rozstrzygnięcie sprawy PZU S.A. powinno jednakże dać ostateczną odpowiedź na pytanie, czy obowiązek wypłaty odszkodowania w kwocie uwzględniającej VAT obejmuje także szkodę AC ustaloną metodą kosztorysową.
Prawa ubezpieczyciela a prawa właściciela pojazdu
W jaki sposób bronić się przed nieuczciwymi praktykami ubezpieczycieli? Osoba, której ubezpieczyciel odmówił wypłaty kwoty podatku VAT, ma prawo sądowego dochodzenia swojego żądania. Roszczenia z tytułu umowy ubezpieczeń komunikacyjnych przedawniają się po upływie trzech lat. Należy jednak pamiętać, że ubezpieczyciel ma prawo odmówić wypłaty w ramach odszkodowania podatku VAT w przypadku, gdy poszkodowany będący przedsiębiorcą ma możliwość obniżenia należnej od niego kwoty podatku.
Jak widać, dochodzenie odszkodowania, a w szczególności ustalenie wysokości szkody, bywa procesem skomplikowanym. Nie należy jednak zawsze bezkrytycznie zgadzać się z wysokością odszkodowania zaproponowaną przez ubezpieczyciela. Gdy uważamy, że ubezpieczyciel próbuje zaniżyć należne nam odszkodowanie, wówczas warto skonsultować się z prawnikiem – specjalistą w dziedzinie ubezpieczeń.
Tomasz Lewandowicz, Kancelaria Prawna ARKANA