Od pewnego czasu pracuję po godzinach z własnej woli, bo chcę szybciej skończyć pewien projekt. Każdą godzinę zapisuję i mogę ją udowodnić. Chcąc odebrać sobie wolne za godziny nadliczbowe szef odmówił mi udzielenia wolnego. Czy miał takie prawo?

Art. 151 § 1 kodeksu pracy dopuszcza wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej, a także w razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Należy mieć świadomość tego, iż to do pracodawcy, a nie do pracownika należy ocena, czy w danej sytuacji występują szczególne potrzeby pracodawcy uzasadniające wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych. W razie zaistnienia takich szczególnych potrzeb pracodawca powinien wydać pracownikowi polecenie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, przy czym może ono zostać wydane w jakiejkolwiek formie dostatecznie jasno wyrażającej wolę pracodawcy (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2009 r. II PK 51/2009).

W sytuacji w której pracodawca nie wydał żadnego polecenia, a pracownik własnej inicjatywy podjął pracę ponad obowiązujące go normy czasu pracy, uznanie tej pracy za nadgodziny jest możliwe, o ile pracodawca jest świadomy że pracownik taką pracę wykonuje i chociażby w sposób dorozumiany wyraża na to zgodę (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2009 r. II PK 51/2009). Jedynie w wyjątkowych sytuacjach, takich jak wykonywanie pracy w czasie delegacji służbowej, gdy pracownik nie ma możliwości skontaktowania się z pracodawcą, orzecznictwo dopuszcza uznanie za pracę w godzinach nadliczbowych pracy podjętej bez wiedzy pracodawcy (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1978 r. I PRN 91/78). W sytuacji jednak w której nie było przeszkód do powiadomienia pracodawcy o wykonywaniu pracy ponad obowiązujące normy czasu pracy, wykonywana przez pracownika z własnej inicjatywy praca bez polecenia pracodawcy lub chociażby jego wiedzy i zgody nie powoduje po stronie pracownika powstania żadnych dodatkowych uprawnień.

Na postawione przez internautę pytanie odpowiedzieć zatem należy, iż prawo pracodawcy do odmowy udzielenie dnia wolnego z zamian za przepracowane z własnej inicjatywy dodatkowe godziny zależy od tego czy w danej konkretnej sytuacji pracodawca wydał polecenie świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych lub czy przynajmniej wiedział o świadczeniu pracy w czasie wolnym i się na to zgadzał.

Tomasz Lewandowicz                                                                                                                                                  Kancelaria Prawna ARKANA